همخوانی تاریخ طبری راجع به نظر منتخب

طبري در اين موضوع آورده است كه:

«و لما عبر خاقان النهر و عبرت معه حاشيه آل كسري أومن أخذ نحو بلخ منهم مع يزدجرد لقوا رسول يزدجرد الذي كان بعث الي مالك الصين و أهدي اليه نعه و معه جواب كتابه من مالك الصين فسألوه عما وراءه فقال لما قدمت عليه بالكتاب و الهدايا كافأنا بما ترون و أراهم مدينه و أجاب يزدجرد فكتب إليه بهذا الكتاب بعد ما كان قال لي قد عرفت أن حقا علي الملوك علي من غلبهم فصف لي صفه هؤلاء القوم الذين أخرجوكم من بلادكم فأني أراك تذكر قبه منهم و كثره منكم و لايبلغ أمثال هؤلاء القليل الذين تصف منكم فيها أسمع من كثرتكم إلا بخير عندهم و شر فيكم فقلت سلني عما أحببت فقال أيوفون بالعهد قلت نعم قال و ما يقولون لكم قبل أن يقاتلوكم قلت يدعوننا إلي واحده من ثلاث إما دينهم فإن أجبناهم أجرونا مجراهم أو الجزيه و المنه أو المنابذه قال فكيف طاعتهم أمراء هم قلت أطوع قوم لمرشدهم قال فما يحلون و ما يحرمون فاختبر نه فقال أيحرمون ما حلل لهم أو يحلون ما حرم عليهم قلت لا قال فإن هؤلاء القوم لا يهلكون أبداً حتي يحلوا حرامهم و يحرموا حلالهم ثم قال أخبرني عن لباسهم فاخبرته و عن مطاياهم فقلت الخيل العراب و وصفتها فقال نعمت الحصون هذه و صفت له الإبل و بروكها و ابنعاثها بحملها فقال هذه صفه دواب طوال الأعناق و كتب له إلي يزدجرد أنه لم يمنعني أن أبعث إليك بجيش إليك بجيش أوله بمرو و آخره بالصين الجماله بما يحق علي و لكن هؤلاء القوم الذين وصف لي رسولك صفتهم لو يحاولون الجبال لهدوها و لو خلي لهم سربهم أزالوني ماداموا علي ما وصف فسالمهم و ارض منهم بالمساكنه و لا تهجهم مالم يهجوك»[1]

ترجمه متن طبری:

 چون خاقان از نهر گذشت، اطرافيان خسرو (آل كسري) كه به بلخ آمده بودند همراه وي روان شدند و به فرستاده اي كه يزدگرد سوي شاه چين روانه كرده بود و با وي فرستاده بود برخوردند كه پاسخ پادشاه چين را به نامه يزدگرد همراه داشت و از او پرسيدند: چه خبري بود؟

گفت: وقتي نامه و هديه ها را پيش وي بردم اين چيزها را كه مي بينيد به ما عوض داد. هديه شاه چين را به آنها نشان داد و گفت: اين نامه را به جواب يزدگرد نوشته و به من گفت: مي دانم كه بايد شاهان، شاهان را بر ضد غالبان ياري دهند. وصف اين قوم كه شما را از ديارتان بيرون كرده اند بگو كه شنيده ام، از كمي آنها و بسياري خودتان سخن كردي، غلبة امثال اين گروه كم بر شما كه گفتي بسيار بوده ايد به سبب صفات خوب آنها و صفات بد شماست. هر چه خواهي بپرس.

 گفت: آيا درست پيمانند؟

گفتم: آري.

گفت: پيش از آنكه جنگ آغاز كنيد با شما چه گويند؟

گفتم: ما را به يكي از سه چيز مي خوانند: يا دينشان، كه اگر پذيرفتيم ما را همانند خودشان مي دانند، يا جزيه و حفاظت، يا جنگ.

 گفت: اطاعت آنها از اميرشان چگونه است؟

 گفتم: از همه كسان نسبت به سالار خود مطيع ترند.

 گفت: چه چيزي را حلال مي دانند و چه چيزي را حرام؟ به او گفتم.

گفت: آيا چيزي را كه بر آنها حلال شده حرام مي كنند يا چيزي را كه بر آنها حرام شده حلال مي كنند؟

 گفتم: نه.

گفت: اين قوم تباه نمي شوند تا حلالشان را حرام كنند و حرامشان را حلال كنند.

آنگاه گفت: لباسشان چگونه است؟ به او گفتم.

 از مركوبشان پرسيد.

گفتم: اسبشان عربي است و وصف آن بگفتم.

 گفت: چه نيكو قلعه اي است آنگاه وصف شتر را كه با بار مي خوابد و مي چرد با وي گفتم.

گفت: اين وصف چهارپايان گردن دراز است.

 آنگاه به يزدگرد نوشت:

«اگر سپاهي سوي تو نمي فرستم كه‌آغاز آن به مرو و آخرش به چين باشد، به سبب آن نيست كه از تكليف خويش غافلم. ولي اين قوم كه فرستادة تو وصفشان را با من گفت، مادام كه چنين باشند، اگر آهنگ كوه كنند آن را از پيش بردارند و اگر فراهم باشند مرا نيز از جاي ببرند. با‌آنها صلح كن و خشنود باش كه با هم به يك ديار باشيد و مادام كه تو را تحريك نكنند تحريكشان مكن».»[2]

در تاريخ طبري اين ماجرا در سال 22 هجري نقل شده است (642ميلادي) و مرزبان يزدگرد در دربار چين در سال 638 ميلادي حضور داشته است كه با در نظر گرفتن سختي مسير خشكي جاده ابريشم تاريخ هاي ذكر شده قابل قبول است.

براي مسير خشكي سه راه وجود داشته يكي از كشمير- يكي از ختن و ديگري از مغولستان مي باشد.[3]